Antalya İli, Aksu İlçesi sınırları içerisinde bulunan Aksu Çayı Köprüsü, Antalya-Serik Karayolu üzerinde Erken Cumhuriyet Döneminde yaptırılmış, günümüzde taşıt ve yaya trafiğine kapalı altı ayaklı bir köprüdür. Köprü yapım tekniği sebebiyle “Ba Bowstring Köprüsü” adıylada anılmaktadır. Kenar ayakları taştan diğer bölümleri ise ahşap malzemeden yapılan mevcut köprünün, 1914 ve 1930 yılında çıkan yangınlarda yıkılmasının ardından, 25 Ağustos 1930 yılında Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucusu ve ilk Cumhurbaşkanı Ulu Önder Gazi Mustafa Kemal Atatürk tarafından çıkarılan kararname ile köprünün bayındırlık tarafından yeniden yaptırılması kararlaştırılmıştır.
Köprü Projesi öncesinde zemin inceleme çalışmaları yapılmış, zeminin nehir yatak tabanından itibaren 7 m derinliğe kadar ince kum ve çakıl; sonrasında da kalın bir kil tabakasından oluştuğu anlaşılmıştır. Sel zamanlarında suların 8.5 metreye kadar yükselerek ovayı, geniş bir alanda, kapladığı görülünce köprü orta açıklığının en azından 40 m yapılması uygun görülmüştür.
Düz bir ova üzerinde bulunan yol seviyesini yükseltmemek ve zeminin yeterli taşıma kapasitesi olmadığı düşünülerek köprü mimarisinde kemer köprü tipi uygun bulunmamıştır. Bu sebeple köprünün orta gözünün çelikten yapılması düşünülmüştür. Dışarıdan malzeme getirilmesi, aynı zamanda köprünün çelik ve betonarme olarak iki kısmı için ayrı ayrı ihale edilmesi, iki ayrı müteahhit bulma zorunluluğu ve yapımın daha pahalıya çıkacağı dikkate alınarak bu seçimden de vazgeçilmiştir.
Köprünün tamamının betonarme ve en uygun tip olarak da kuşak kemer (Bowstring) şeklinde projelendirilmesi uygun bulunmuştur. Köprü ayaklarının yüksek olması, temelleriyle birlikte maliyetinin artması sebebiyle köprü manzarasının o kadar da güzel olmayacağı düşünülerek orta açıklığın konsol yapılmasına karar verilmiştir. Böylece ana açıklığın kemer ve gergi boyutlarıda azaltılmıştır.
Köprü, Aksu Çayı üzerine; 15.60 m, bundan sonraki 18.90 m ve ana açıklık 42 m olmak 5 açıklıklı olarak kurulmuştur. Ayakların oturma yapma olasılığına karşın 18.90 metre açıklık gerber kiriş seklinde tasarlanmıştır. Köprünün eski kenar ayaklarının kaldırılması sırasında, var olan temeller düşünülenden daha derin çıkmış, eski ayak kaldırılmadıkça yeni kazık çakılamayacağı anlaşılmıştır. Bu sebeple maliyeti artırmamak adına yeni ayaklar ötelenerek Serik tarafındaki açıklık 13.50 metreye indirilmiştir.
Köprünün betonarme kazıkları zemine çok zorlu çakılabilmiştir. Antalya tarafından ikinci orta ayakta çakılan son kazıkların zemine 2 metreden fazla girmesi sağlanamamıştır. Ahşap palplanşlar çıkarılarak, yerine 7 m derinliğinde demir palplanşlar çakılmış ve böylelikle temel tabanı derine indirilmiştir.
Köprünün üçüncü orta ayak temelinin de, çakılan test kazıklarından alınan sonuç doğrultusunda, demir palplanşlar ile kil tabakasına kadar inilmesi kararlaştırılmıştır. Ancak bu tabakanın yeteri kadar sağlam bir zemin olmadığı anlaşılarak bu ayakta ahşap kazık çakılması uygun bulunmuştur. Geri kalan ayaklar ise projeye göre betonarme kazıklar üzerine oturtulmuştur.
Köprünün orta ayakları ana açıklık mesnetinde 1.5 m diğerlerinde 1 m genişliktedir. Ayak genişlikleri 1/20 oranında eğimle aratarak temelde genişler. Orta ayak betonu 200 dozludur. (1 m³ betonda 200 kg çimento kullanılmıştır) Ayakların narin olması nedeniyle, düşey yükü bütün ayak boyunca dağıtmak için mesnette kuvvetli bir betonarme kiriş-diyafram kiriş yapılmıştır.
Köprünün ana açıklık ve gerber yatakları çelik, 1 m genişlikteki orta ayakların sabit mesnetleri kurşun ve kenar ayak hareketli mesnetleri betonarme yapılmıştır. Döşeme, enleme kirişler üzerinde desteklenmiş olup süreklidir. Köprüde boyuna kiriş bulunmamakla birlikte enleme kirişleri asıl kirişlere yani gergiye oturtulmuştur. Enleme kirişleri 2.8 m arayla 15.60 m açıklıkta ve 2.7 m arayla yerleştirilmiştir. Döşeme 20 cm kalınlıktadır. Kemerler anahtarda 50 cm genişlikte ve 120 cm kalınlıktadır. Kemerde 2×12 (30) mm demir, gergide ise 2×25 (30) mm demir kullanılmıştır. Gerber kiriş 11.20 m boyutlarında olup 3.85 m uzunluktaki konsollara oturtulmuştur. Döşemenin iki kenarındaki taşıyıcı kirişler, ana gözdeki gerginin devamı niteliğindedir. Toplam yükseklikleri 1.9 m’dir ve aynı zamanda korkuluk görevi görmektedir.
Köprünün genişliği 4 m’dir. Köprünün her iki yanına 30 cm genişliğinde beton bordür yerleştirilmiş ve araçların yapıya çarpması engellenmiştir. Yapımı sırasında olası bir depremde yıkılmasını engellemek adına köprü ayaklarına silindir şeklinde demir bilyeler yerleştirilen Aksu Çayı Köprüsü, günümüzde 10 şiddetinde meydana gelebilecek bir depreme karşı dayanıklı durumdadır.
İnşaatı 1932 yılında başlayan Aksu Çayı Köprüsü 1933 yılında tamamlanarak taşıt trafiğine açılmıştır. Köprü dönemin parasıyla 86.292 Türk Lirasına mâl olmuştur. 37 kısımdan oluşan D 400 Otoyolunun açılmasından sonra kullanılmayan Aksu Çayı Köprüsü, EXPO 2016 Organizasyonu öncesinde T.C. Antalya Büyükşehir Belediyesi tarafından restore edilmiştir. Köprü, günümüzde taşıt ve yaya trafiğine kapalı durumda olup Aksu ilçesinin önemli sembol yapılarından birisidir.
Adres:
Solak Mahallesi, Aksu/Antalya
Ziyaret Tarihi:
19.05.2019
Kaynaklar:
Aksu Çayı Köprüsü ile ilgili bilgiler; kopriyet.blogspot.com adresinden alınmıştır.
Fotoğraflar:
