Antalya ili Kumluca ilçesi sınırları içerisinde bulunan Asartaş Antik Kenti, 1993 yılında Prof. Dr. Gül Işın ve Ümit Işın tarafından keşfedilmiş bir Likya kentidir. Asartaş veya Asar Tepe olarak Arkeoloji bilimine kazandırılan yerleşimin adı, M.Ö. 4. yüzyılın 2. yarısına tarihlendirilen Apollonios’a ait kaya mezarı kabartmasındaki Apollonios’un bir bacağının kırık olması nedeni ile yöre halkı tarafından “Topal Gâvur” adıyla bilinmektedir.
Bir klasik dönem yerleşimi olan Asartaş Akropolisi klasik dönemden Ortaçağ içlerine kadar onarılarak kullanılmış bir surla çevrilidir. Tepe üzerinde farklı dönemlere ait olduğu düşünülen duvar örgüsü içerisinde poligonal ve dörtgen kesme taşların yanı sıra basit moloz örgü işciliği göze çarpmaktadır. Sur duvarı yumuşak bir eğimle ulaşılan kuzey yönde yer almaktadır. Akropolise çıkan bu istikamette kayaya açılmış basamaklı yolun varlığı antik dönemde aynı güzergahın kullanıldığına kanıttır. Akropolis Tepesinin güneyi sar ve dik bir kayalıktır ve yerleşime imkan vermez. Tepe üzerindeki moloz yığınlarından yıkılmış yapı kalıntılarının varlığı anlaşılmaktadır. Ortaçağ ve sonrasında onarılarak kullanılmış moloz taş örgülü dörtgen yapı alandaki en geç kültür varlığının temsilcisidir.
Asartaş akropolisine tırmanmadan önce batı yönünde seralara ilerleyen patika yol izlendiğinde Likya tipi lahit kapağı üzerinde gömülü durumda bir Lahit teknesi bulunmaktadır. Akropolis kayalığının alt kodundan batı yönde ilerlendiğinde karşılaşılan en önemli kalıntı ev tipi Likya Kaya Mezarıdır. Yazır mahallesine bakan sarp kaya almacındaki mezar, Gelidonya Burnuna açılan vadiye hakim konumdadır. Çatısını taşıyan hatıllarının üzerine alçak bir alınlık yerleştirilmiştir. Doğa koşulları sebebiyle tahrip olmuş Likçe yazıtı bu alınlıkta yer almaktadır. Okunabildiği kadarıyla yazıtta; “Bu mezarı Ikuwe ailesinin babası ve bir ferdi olan Armanaza, oğlu Ipredisa, karısı ve çocukları için yaptırdı.” anlamında bir metin içerir. Yazıt, Prod.Dr. Recai Tekelioğlu tarafından okunup yayınlanmıştır.
Asartaş’ta bulunan bir diğer kaya mezarı M.Ö. 4. yüzyıla tarihlendirilen ve kabartmasındaki bir bacağının kırık olması nedeni ile yöre halkı tarafından “Topal Gâvur” olarak adlandırılan Apollonios’un mezardır. Topal Gâvur olarak anılan figürün taşıdığı başlık Pers etkisi taşıyan kabartma ve sikke betimlemelerinden tanınan Tiara’dır. Yüksekçe bir podyum üzerindeki figür sağ elini yukarıya doğru kaldırmış selamlama duruşundadır. Figürün duruşu ve yükseltilmesi önemini arttırır. Bu anlatım mezar sahibi Apollonios’un yönetici kimliği ile ilşkilidir.
Cephe işciliği yazıtı ve kabartmalarıyla sıra dışı bir örnek olan Topal Gâvur lakaplı mezar Asartaş Tepesi’nde günümüzde gözden uzak bir konumda kör bir noktadadır. Mezarın işlendiği kayalığın çerçeve ile sınırlandırılmış en üst kısmında Yunanca büyük harflerle “Apollonios’un Mezarı” ibaresi yer alır. Oldukça zorlukla okunabilen ve tanımlamalarla okunabilen üç satırlık ikinci Yunanca yazıt mezarın giriş kapısının üzerine kazınmıştır. Mezarla ilgili Prof.Dr. Gül Işın tarafından yapılan ilk yayının ardından yazıt, Michael Wörrle’nin çalışmasıyla Bilim dünyasına kazandırılmıştır. Apollonios yazıtında; “Ben Hellaphilos oğlu Apollonios burada yatıyorum. Her zaman hakkaniyetliydim. Yemeli, içmeli ve hazla dolu çok rahat bir ömür sürdüm. Ancak şimdi veda zamanı ve hayat devam ediyor.” yazmaktadır.
Adres:
Yazır, Kumluca/Antalya
Koordinatlar:
36.38612, 30.42387
Asartaş Antik Kenti (Topal Gâvur) yerleşimi ile ilgili yardımlarından dolayı Sayın Ümit IŞIN’a, kültür varlığını Arkeoloji Bilimine kazandıran Sayın Gül IŞIN’a teşekkürlerimi sunarım. Yerleşimle ilgili detaylı bilgilere TRT 2’de yayınlanan Anadolu Arkeolojisi programının 67. bölümünden ulaşabilirsiniz.
*Not: Bu yazıda Kültür Varlığının tahribata uğramaması adına gerçek GPS/Koordinat bilgisi ve konumu paylaşılmamıştır.
Konum:Fotoğraflar:
Asar Tepe üzerinden Yazır mahallesinin genel görünümü.
Asar Tepe üzerinde bulunan ve günümüze ulaşamayan yapılara ait yıkılmış yapı elemanları.
Asar Tepe yamacında ana kayaya açılmış basamaklı merdiven.
Asar Tepe’nin batı yamacında toprak altında kalmış Lahit teknesi ve kapağı.
Asar Tepe’nin batı yönünde bulunan Likya Kaya Mezarı.
Asar Tepe’ye adını veren ve yöre halkı tarafından Topal Gâvur olarak adlandırılan Likya Kaya Mezarı ve mezar sahibi Apollonios’un kabartması.
(Apollonios) Topal Gâvur, yakın çekim.
