Belen Kuleli Çiftlik

Antalya ili Konyaaltı ilçesi sınırları içerisinde bulunan Belen Kuleli Çiftlik, Doyran Vadisi’nin güneyinde doğu-batı doğrultusunda uzanan Belen Tepesi üzerinde kurulmuş bir kuleli çiftlik yerleşimidir. Belen Kuleli Çiftlik, doğuda Neapolis güneyde Trebenna kuzeybatıda Kelbessos Antik Kentlerini ve İn Önü’yü görmektedir. Prof. Dr. Nevzat Çevik ve ekibi tarafından 2001 yılında Bey Dağları üzerinde havadan yapılan araştırmalar sonucunda keşfedilerek bilim dünyasına kazandırılmıştır. Belen Kuleli Çiftlik bazı mimari özellikleriyle bölgede konusunun en iyi örneğidir.

Belen Tepesi’nin güneydoğu eteklerinde ve güneyindeki büyük tarım düzlükleri bugün hâlâ kullanılmaktadır. Tepenin kuzey kesimi sarp kayalıklardan dolayı geçit vermemektedir. Güney kesimi ise tarım arazilerine doğru, topografyaya bağlı olarak üç ana terasla kademelendirilmiş bu teraslara birbirine bağlı yapılar yerleştirilmiştir. Belen Tepesi’nin merkezinde oldukça iyi korunmuş bir kule yer almaktadır. Kulenin yöneldiği doğu kesimde hibrid yapılar bulunmaktadır. Kule ile batısındaki tek hacimli büyük dikdörtgen yapı arasındaki geniş düzlük güneyde, girişlerinde bulunduğu doğu-batı doğrultulu bir duvarla sınırlandırılmıştır. Kesme taş bloklarla örülen duvarda in sutu kapı söveleri günümüzde halen görülebilmektedir.

Belen Tepesi’nde kalıntıların bulunduğu en yüksek noktada, ana kayadan düzleştirilmiş bir platforma yerleştirilmiş olan kulenin genişliği 6.10 m. uzunluğu ise 6.25 m.’dir. İki katlı olduğu anlaşılan kule, alt katta 22.8 m²’lik tek hacimden oluşmaktadır. 5 m. yüksekliğe kadar korunabilmiş duvarların tamamı büyük kesme taşlarla örtülüdür. Güneydoğu duvarının ortasındaki kapının lentosu ve söveleri büyük tek bloklardan oluşmaktadır. Kapı sövesinin iç ve dış kanada sahip olduğu gözlemlenmektedir.

Kulenin, bölgede benzeri olmayan en özgün yanı, arka duvarı dibinde yer altından giriş-çıkış veren gizli bir geçittir. Kule içinde darlığı 0.55 m. olan yer altı tüneli batıya dışa doğru 3.80 m. ilerler ve kule içinden 2.00 m. kadar aşağıya inmektedir. Basamaklı tünelin yüksekliği 0.84 m.’dir. Gizli geçidin kule içindeki başlangıcının kapılı olduğu lento ve sağ sövedeki kilit ve mil yuvalarından anlaşılmaktadır. Tünelin kule içindeki girişi molozlar sebebiyle kapalıdır. Kapı boşluğu 0.57X0.55 m. olan tünelin gizli bir kaçış tüneli olduğu anlaşılmıştır.

Çiftliğin ortasında, kulenin hemen doğu yönünde, 2.45X2.80 m. ölçülerinde dikdörtgen planlı tonozlu mezar odası yer almaktadır. Bu mezar, Belen’in asıl egemeninin mezarıdır. Mezar odası kulenin tam önünde ve yapıların odağında ayrıcalıklı olarak yerleştirilmiştir. Günümüzde yoğun maki ve çalılar mezar girişini kapatmıştır. Kompleksin doğu ucunda konut kalıntıları devam etmektedir. Kulenin 18.50 m. kadar batısındaki bir düzlükte depo yapısı bulunmaktadır. 400 m² olan depo avlusu, kuleyle ve duvarlarla çevrelenmiştir. Depo’nun avludan açılan kapısı doğu yönde kule tarafına bakmaktadır. Yapıda pencere izine rastlanılmamış olması güvenliğe bağlı bir uygulama gibi görünmektedir. Yapının iki katlı olduğunu gösterecek bir bulguya rastlanılmamıştır.

Yerleşimin güneybatısındaki kayalıkta, ana kayadan oyulmuş yamuk dikdörtgen formlu ezme teknesiyle bir işlik bulunmaktadır. İşliklerde trapetum ve orbis gibi zeytinyağı işliklerinde kullanılan elemanların bulunmaması işliklerin şarap üretiminde kullanıldığını göstermektedir. Şarap işliğinin ana kayaya oyulmuş toplama kabı, bölgedeki örnekler içinde en büyük olanıdır. Üretim kapasitesi yüksek bir işliğe sahip olan Belen yerleşiminin buna paralel olarak çevresindeki oldukça geniş tarım alanlarına egemen olduğu anlaşılmaktadır. Yerleşimin güneyindeki geniş tarım düzlükleri ile etrafındaki yamaçlar bu tezi desteklemektedir. İşliklerdeki benzer örnek Kelbessos Antik Kenti’nin yamacında bulunmuştur.

Belen Kuleli Çiftlik ile Kelbessos Antik Kenti’nde bulunan çiftlik arasındaki Doyran Vadisi’nin iki yakası boyunca devam eden kırsal yolları askerler, köylüler, seyyahlar ve tüccarlar kullanmıştır. Aynı yollardan tarım alanlarında elde edilen hasat, çiftliklerdeki depolara ve çiftliklerin ihtiyaç fazlası da oradan bağlı olduğu Trebenna gibi kent merkezlerine taşınmıştır. Eşkiyalara da yol veren bu yollar, tehlikeyi de beraberinde taşımıştır. Bu güzergâhlar boyunca uygun yerlerde konumlanmış bulunan irili ufaklı yerleşimler teritoryumdaki arazilerin ekilip-biçilip değerlendirilmesi konusunda önemli rol oynamıştır.

Antik Likya-Pisidya sınırını oluşturan vadi boyunca dizili olan tahkimatlı araziler birincil tarım işlevi ötesinde ulaşım ağının kollanmasında da rol üstlenmiştir. Helenistik Dönem örneklerinin iyi bilindiği Likya’nın çok bilinmeyen Roma İmparatorluk Çağı kırsal güvenliğinin nasıl olduğu konusu bu bölgedeki bulgularla aydınlanmıştır. Roma İmparatorluğu’yla birlikte değişen siyasi yapının yerel güvenlik sorunlarını çok değiştirmediği benzer kaygılarla yerleşim ve çiftliklerin benzer savunma unsurlarıyla tahkim edildiği anlaşılmıştır.

Adres:
Geyikbayırı, Konyaaltı/Antalya

Koordinatlar:
36.87603, 30.4653

*Not: Bu yazıda Kültür Varlığının tahribata uğramaması adına gerçek GPS/Koordinat bilgisi ve konumu paylaşılmamıştır. Yerleşimle ilgili bilgiler ve plan çizimi Prof. Dr. Nevzat Çevik’in Likya Kitabından alınmıştır.

Konum:

Fotoğraflar: