Antalya İli, Aksu sınırları içerisinde bulunan İyilik Belen Su Kemeri, Roma Döneminde Perge Kenti’nin ovaya doğru genişlemesiyle birlikte güneydoğuda İyilik Belen kuzeydoğuda ise Koca Belen Tepeleri arasına Düdenbaşı kaynağından getirilen suyun taksimini sağlamak amacıyla inşa edilmiştir. Perge Tiyatrosu’nun 300 m güneyinde bulunan Su Kemeri, Koca Tepe ile İyilik Belen Tepeleri arasına düzgün kesme blok taşlardan örülerek inşa edilmiştir. Su Yoluna ait 225 m uzunluğundaki duvar kalıntısı günümüzde müstakil bir arazi içerisinde günümüze kadar ulaşmayı başarmıştır.
Roma Döneminde nüfusu ve yapıları hızla büyüyen Perge’nin su ihtiyacının bir kısmı Gelin Düşen kaynağı ve Aksu Çayı’nın yetersiz kalması nedeniyle “Kataraktes” adıyla bilinen Düden Çayı’nın kaynağı olan Düdenbaşı’ndan karşılanmıştır. Selçuk Devleti tarafından 13. yüzyılda köprüye dönüştürülerek korunan Soğucaksu Kemeri, Düdenbaşı-Perge arasında günümüze kadar ulaşmış nitelikli su yolu yapılarının başında gelmektedir.
Barış döneminde nüfusunun artması nedeniyle ovaya doğru genişlemeye başlayan Perge, güneydoğuda İyilik Belen kuzeydoğuda ise Koca Belen Tepeleri üzerine kadar yerleşim görmüş ve bu iki tepe Side ile Attaleia (Antalya) kentleri arasında sınır olarak kabul edilmiştir. Bereketli Pamfilya Ovası içerisinde Perge’nin doğusunda yer alan geniş ve verimli araziler suyu tutma özelliğine sahip olmakla birlikte Aksu Çayı’nın geçtiği alan alüvyonlu, Koca Belen’in batısı ile İyilik Belen’in doğu yakası ise tersiyerli topraklara sahiptir.
Aksu-Perge yolu üzerinde “Havuzlu Kemer” adıyla anılan, Düdenbaşı’ndan gelen suyu Perge’ye ileten Su Kemeri’nin uzunluğunun 500 m yüksekliğinin 5 m net açıklığının 5.50 m genişliğinin ise 3 m olduğu düşünülmektedir. Perge Tiyatrosu’nun 300 m. güneyinde Düden Çayı’nın suyunu İyilik ve Koca Belen Tepelerine taksim eden Su Kemeri’ne ait duvar kalıntıları bulunmaktadır. Perge Akropolisi’nin hemen karşısında düzgün kesme blok taşlardan örülerek inşa edilmiş, müstakil bir arazide zeytin ağaçları arasında kendisini gizleyen Su Kemeri Aksu-Yurtpınar yolu üzerinde konumlanmaktadır. Kemer’in günümüze kadar ulaşan toplam uzunluğu 225 m olmakla beraber yerden yüksekliği 3 m. duvar kalınlığı ise 1.60 m’dir.
Roma Döneminde Düden Çayı’nın maksimum debisi 94 m³/sn ortalama debisi ise 15-16 m³/sn olarak hesaplanmıştır. Düdenbaşı’ndan Perge’ye 42 kotla gelen su, 40 kotlarında İyilik Belen Tepesi’nin batı yamacına iletilmiştir. Düden Çayı’ndan gelen kaynağın, Su Kemeri yardımıyla 225. metrede 90° derecelik bir açıyla Perge’ye doğru yönelerek 100 m ileride yer altından Perge’nin kuzey-güney doğrultulu ana caddesi ile aynı yönde kuzeye doğru akarak kente girdiği tespit edilmiştir.
Kuzeyden surlar içine künkler ile gelen su, Helenistik batı kule içinde bulunan büyük su kanalı ile batıdaki kemerli girişin altından geçerek önce Güney Hamam’ın Palaestrasına sonrasında ise kentin diğer mekânlarına taksim edilmiştir. Günümüze oldukça sağlam ulaşan Su Kemeri üzerinde bulunan kireç tortular Kurşunlu-Perge arasında bulunan bir diğer su yolu kalıntısı olan Ahmet Ali Deresi Su Kemeri üzerinde bulunan tortular ile benzerlik göstermektedir.
Perge’den İyilik Belen’e ulaşan Su Kemeri iki kola ayrılmış, kuzeybatıya yönelen 800 m uzunluğundaki kol İyilik Belen Tepesi eteklerindeki yerleşim alanlarına su dağıtımı yapmıştır. Su Kemeri’nin doğuya yönelen diğer kolu ise tepenin güney ve doğu yamaçlarını dolanmaktadır. 25 km’lik bu hat Düdenbaşı-Perge su yolu hattının sonunu oluşturmaktadır. Perge’de yapılan çalışmalarda Roma İmparatorluk Çağında Gelin Düşen kaynağından getirilen suyun daha çok içme suyunda kullanıldığı, Düdenbaşı’ndan getirilen suyun ise sulama işlevlerinde kullanıldığı düşünülmektedir.
Adres:
Barbaros Mahallesi, Aksu/Antalya
Ziyaret Tarihi:
12.02.2022
Kaynaklar:
İyilik Belen Su Kemeri ile ilgili bilgiler; Galip BÜYÜKYILDIRIM tarafından hazırlanan Antalya Bölgesi Tarihi Su Yapıları makalesinden alınmıştır.
Fotoğraflar:
