Kesikbelen Kervan Yolu

Antalya ili Manavgat ilçesi sınırları içerisinde bulunan Kesikbelen Kervan Yolu, M.S. 2. yüzyılda Roma Döneminde Manavgat ile İbradı arasında kalan Demirkapı Geçidi üzerinde açılmış Antik Yol güzergâhıdır. 13. yüzyılda Selçuklu Devleti tarafından yeniden onarımı yapılan güzergâh Kesikbelen Kervan Yolu olarak kullanılmıştır. Yöre halkı tarafından Kesikbelen’de bulunan taş kesiğinin Hz. Âli’nin Manavgat-İbradı arasında bulunan bir geçidi kılıcıyla ikiye kesmesi sonucunda oluştuğu, yerdeki oyukların ise Hz. Âli’nin atına ait izler olduğuna inanılmaktadır.

Manavgat ile İbradı ilçeleri arasında kalan Demirkapı Geçidi, Roma Döneminde önemli bir askeri geçiş bölgesi olmuştur. Antik Yol, Demirkapı üzerinden; Aspendos, Side, Lyrbe (Seleukeia), Etenna, Delikliören, Kotenna (Menteşbey) ve Erymna (Ormana) gibi Antik Kentleri birbirine bağlayan en kısa güzergâhlardan birisidir. Doğu Roma (Bizans)’nın 4.-5. yüzyıldan sonra Anadolu’daki egemenliğinin azalmasıyla birlikte Antik Yollar, haydut ve korsanlarla güvensiz hale gelerek bu yollar terk edilmiştir. Selçuklu Devleti tarafından 13. yüzyılda Antalya ve Alanya’nın Türk topraklarına dahil edilmesiyle birlikte Sultan I. Alâeddin Keykubad tarafından Roma ve Bizans Dönemlerinden kalan kullanılmaz durumdaki yolların onarımı yapılmış ve bu yollar üzerine köprüler yapılmıştır.

13. yüzyılda Selçuklu Devleti tarafından onarımı yapılarak tekrar kullanılmaya başlanan bu yol güzergâhı Kesikbelen Kervan Yolu olarak kullanılmıştır. Kervan Yolu güzergâhı, Beyşehir Gölü kıyısında Selçuklu Dönemine ait Kubadabad Sarayı yakınlarında sona ermektedir. Konya’yı Antalya’ya bağlayan en kısa yol durumunda bulunan Kesikbelen Kervan Yolu’nun 7 km.’lik bölümü günümüzde kesintisiz olarak yürülebilir durumdadır. Kesikbelen Yolu, Taşra’dan Roma’ya ulaşımı sağlayan ana güzergâhların belirtildiği 4. yüzyılın 2. yarısında yapıldığı tahmin edilen Tabula Peutingeriana isimli haritada kayıtlıdır.

Kesikbelen Yolu haricinde Gündoğmuş ilçesinin yaklaşık 20 km. güneydoğu noktasında Narağacı, Boğazhan ve Başhan güzergâhından Demirkapı Geçidi ile Gücen Boğazını takiben Bozkır’a çıkan yol hattı, 13. yüzyılda Alanya ile Konya arasındaki iki yol güzergâhından birisi olmuştur. Kesikbelen Yolu, 20. yüzyılın başlarına kadar Anadolu Bölgesinde üretilen ürünlerin kervanlarla başta Antalya olmak üzere Alanya ve Side limanlarına taşınmasında; söz konusu limanlara gelen sanayi ürünlerinin ise iç bölgelere ulaşmasında büyük rol oynamıştır.

Manavgat-İbradı arasında devam eden Kervan Yolunun en tehlikeli geçiş noktası 800 m. rakımda yükselen, yöre halkı tarafından Kesikbelen olarak anılan taş kesiğidir. Kesikbelen’de bulunan taş kesiği ve yerde bulunan oyuklar yöre halkı tarafından çeşitli efsanelere ve mitolojilere konu olmuştur. Yöre halkı tarafından anlatılan bir rivayete göre; Hz. Âli’nin Manavgat-İbradı arasında bulunan bir gecidi kılıcıyla keserek ikiye böldüğü, atıyla birlikte İbradı’ya geçtiğine ve kayanın bu şekilde oluştuğuna inanılmaktadır. Bu nedenle yöre halkı tarafından bölge “Kesikbelen, Ali Kesiği ve Atizi” adlarıyla anılmıştır. Roma Döneminde Demirkapı üzerinden açılan yol güzergâhının 800 m. rakımda yükselen en tehlikeli geçiş noktası Kesikbelen mevkii’ndeki ana kaya kütlesi, Romalılar tarafından demir murçlarla kesilmiş ve bu noktada yol, at arabalarının geçeceği standartlarda genişletilmiştir.

Roma Döneminde yolun en tehlikeli noktasında sunular adamak için yolun üzerine sunu çukurları açılmıştır. Açılan sunu çukurları yöre halkı tarafından Hz. Âli’nin atına atıfta bulunarak “Atizi” olarak anılmıştır. Yörüklere göre ise çukurların yolun en tehlikeli kısmı olan Kesikbelen’den geçen hayvanların burada kaymaması için açıldığı söylenmektedir. Bir başka rivayete göre ise Ali Kesiği mevkii’nde bulunan sunu çukurlarının Konya’dan Alanya’ya giderken Kesikbelen Yolunu kullanan Selçuklu Sultanı I. Alâeddin Keykubad’ın atına ait izler olduğuna inanılmaktadır. Beydiğinli Prof. Dr. Kâni Işık’ın Atizi hakkında yazmış olduğu; “Keykubad’ın at izini. Dağların binbir gizini. Şahin Kaya çam düzünü. Gördüm Toroslarda.” dörtlüğü yöre halkının bu bölgeye vermiş olduğu ilgi ve değere dikkat çekmektedir.

Aspendos, Side, Lyrbe (Seleukeia) ve Etenna Antik Kentleri üzerinden Kesikbelen’i aşan, Eynif ve Gembos Ovalarını geçerek Beyşehir’e ulaşan yol güzergâhı sarp araziyi zig zaglar çizerek tırmanmaktadır. Yolun Kesikbelen mevkii’ne ulaştığı 800 m. rakımda farklı döşeme teknikleri izlenmektedir. Yolun büyük blokların kullanıldığı Roma Döneminden sonrada sık sık tamirat ve düzenleme gördüğüne işaret etmektedir. 2021 Manavgat Yangını ve erozyonlara rağmen ihtişamından hiçbir şey kaybetmeyen yol, Murtbeli üzerinden yeni İbradı Otoyoluna kadar kesintisiz olarak kendisini korumuştur.

Yolun İbradı yönünde Ali Kesiğini geçtikten sonra Roma Döneminde anakaya üzerine açılmış büyük bir kaya nişi bulunmaktadır. Kaya nişi, Roma Döneminde yolun en tehlikeli noktası olan Kesikbelen mevkiine gelmeden önce yapılacak dualar ve adaklar için açılmıştır. Antalya ve Alanya’yı başkent Konya’ya bağlayan güzergâh Selçuklu Döneminde; Kargı Han, Murtbeli Han, Eynif Han, Tespili Hanı ve Ortapayam Hanı gibi Hanlarla donatılmıştır. Konya’ya uzanan yolun Likaonya kısmı Selçuklu Döneminde Ulu Yol olarak anılmıştır.

Osmanlı Devleti Döneminde Kesikbelen Yolunun güvenliği Beydiğin aşireti mensuplarından Serdaroğlu Ailesi tarafından sağlanmıştır. Aşiret mensuplarının Kesikbelen Yolu güzergâhında bulunan Soğla bölgesini kullanacaklarına dair ellerinde, 19. yüzyılın başlarına ait bir tapu senedi bulunmaktadır. Antalya ve Alanya’nın Mısır’a yapmakta olduğu odun ve kereste ihracatı 16-17. yüzyılda da devam etmiş olup, limanlara ulaşımı sağlayan en kısa yol konumunda bulunan Kesikbelen Yolu bu ihracatta büyük öneme sahip olmuştur. Kesikbelen Yolu, Osmanlı Devleti Döneminde ticari önemi yanında posta teşkilatının işlemesinde, Serik ve Manavgat sahillerinde kışlayan yörüklerin bahar ve yaz aylarında yaylalarına çıkmasında önemli bir işlev görmüştür.

Osmanlı Devleti Döneminde önemini yitiren ve kullanılmayan Kesikbelen Kervan Yolu, Antalya-Konya yolunun yapılması adına İtalyanlara ihale edilmiştir. İtalyan mühendisler tarafından bir bölümü yaptırılan yolun inşaatı 1914 yılında I. Dünya Savaşı’nın çıkması nedeniyle durmuştur. İtalyanlar yolu Roma, Bizans, Selçuklu ve Osmanlı Döneminde kullanılan Kesikbelen Kervan Yolu’nun bağlandığı bölüme kadar yapmış savaş sebebiyle iptal edilen proje ile Kesikbelen Kervan Yoluna dokunulmamıştır. İtalyan mühendisler tarafından yaptırılan 12 adet köprü (menfez) Kargı Han Kervansarayı ve Murt Beli mevkii yolu üzerinde günümüzde görülebilir durumdadır.

Adres:
Sırtköy, Manavgat/Antalya

Koordinatlar:
37.03498, 31.44193

Ziyaret Tarihi:
16 Temmuz 2022

Kaynaklar:
Kesikbelen Kervan Yolu ile ilgili bilgiler TRT’de yayınlanan, Sn. Ümit Işın tarafından sunumu gerçekleştirilen; Zor Yollar (70. Bölüm) ve Anadolu Arkeolojisi Programları (113-114. Bölüm) ile Sn. Muhammet Güçlü tarafından hazırlanan Antalya (Pamphylia) Bölgesindeki Yollar: Kesikbeli Yolu ve Son Yüzyıldaki Durumu makalesinden alınmıştır. Atizi rivayeti ise; Sn. Kemal Tüter ve Mahmut Öz’den dinlenmiştir.

Konum:

Fotoğraflar:

Murt Beli Yangın Gözetleme Evi mevkii.

Murt Beli üzerinden Kesikbelen Kervan Yoluna devam eden orman yolları.

Kargı Han ile Murt Beli Hanı arasından geçen Kesikbelen Kervan Yolunun Eynif Han’a devam eden, günümüzde orman yolu ile birleşmiş olan giriş bölümü.

Kesikbelen (Atizi/Ali Kesiği) mevkii üzerinde bulunan Roma Dönemine ait istinat duvarı.

Kesikbelen (Atizi/Ali Kesiği) mevkii üzerinden Murt Beli, Murt Beli Hanı (Tol Han), Etenna Antik Kenti, ve Sırtköy’ün bulunduğu bölgenin genel panaroması. (2021 Manavgat Yangını sonrasında yok olan orman sahaları.)

Kesikbelen (Atizi/Ali Kesiği) mevkii.

Antik/Kervan Yolu.

Hz. Âli tarafından ikiye kesilerek oluştuğu rivayet edilen kaya kütlesi.

Kaya kütlesi üzerinde bulunan demir keski ve murç izleri.

Hz. Âli veya Sultan I. Alâeddin Keykubad’ın atına ait olduğu rivayet edilen Atizleri. (Roma Dönemi sunu-adak çukurları.)

Kesikbelen Kervan Yolu üzerinde bulunan Osmanlı Devleti Dönemine veya sonrasına ait at nalları.

Selçuklu Dönemi istinat duvarı.

Kesikbelen Kervan Yolu üzerinde bulunan Roma Dönemine ait kaya nişi.

Kesikbelen Kervan Yolunun Eynif Ovası ve İbradı yönüne devam eden bölümü.

Kesikbelen (Atizi/Ali Kesiği) mevkii’nin 1 km. uzağında 1945 yılında yörükler tarafından yaptırılmış olan Ömer Efendi Çeşmesi.

Kesikbelen Kervan Yolu üzerinde bulunan Roma Dönemine ait Su Sarnıcı.

Kesikbelen Kervan Yolunun İbradı Otoyoluna çıkan bölümü.

Kesikbelen Kervan Yolunun Eynif Ovasına devam eden güzergâhı.

Kervan Yolunun Kesikbelen (Atizi/Ali Kesiği) mevkii’ne devam eden güzergâhı.

Kervan Yolu üzerine açılmış kestirme yaya yolları.

Selçuklu Dönemi istinat duvarı.

İçerik Güncelleme: 22.09.2022