Antalya ili Kepez ilçesi sınırları içerisinde bulunan Kuru Düden Vadisi, Lyrboton Kome Antik Kenti’nin 2 km güneybatısında Döşemealtı Platosu sınırını oluşturan yarların eteğinde 8000-1000 m²’lik bir alanı kapsayan karstik bir çukurdur. Derinliği 25-30 m civarında olan karstik çukur, yöre halkınca “Varsak Obruğu” adıyla anılmaktadır. Obruk, yatay tabakalı kireçtaşı oluşumlarının altından geçen yer altı nehirlerinin bu tabakaları aşındırması ve zamanla üst tabakanın çökmesi ile oluşmuş derince bir çukur görüntüsü veren bir yeryüzü şeklidir. Kepez Elektrik Santrali ve HES için 1960’lı yıllarda Devlet Su İşleri Düden Çayı’nın yönünü değiştirmiş ve günümüzde görülen çöküntü alanı oluşmuştur.
Kuru Düden Vadisi’nin etkileyici doğa harikası görünümü yanında, obrukla organik bir bütünlük içerisinde planlanmış arkeolojik kalıntılar da bulunmaktadır. Obruk alanının güney yanında iyi korunmuş taş döşeli bir Antik Yol çöküntü alanının içinde yer alan kaya odalarına ve kilise kalıntısına dek uzanır. Obruk tabanına giden diğer bir yol Antik Yolun doğu yanında bulunan kayaya açılmış şaşırtıcı bir tüneldir. Tünel, kayaya oyulmuş basamaklarla kaya odaları ve kilise kalıntısının bulunduğu yüzeye dek iner. Tünelin ağzının batı yönünde iki kaya odası bulunur. Kaya odalarının diğer örnekleri Obruk’un doğu yönünde bulunan sarp yamaçta yer alır.
Kuru Düden Vadisi’nin en dikkate değer kalıntısı, güneybatıda yaklaşık 3 m yüksekliğe kadar korunmuş, birbirini kesen kuzeybatı ve güneydoğu uzanımlı iki duvar yapısıdır. Duvarın temeli Roma Dönemi yapısı özelliği gösteren büyük taş bloklardan, üst kısmı ise kırık kireçtaşları ve harçtan oluşan tipik Bizans Dönemi yapısı görünümündedir. Bu yapının Antalya (Attaleia) halkının adlandırmış oldukları Hagios Stephanos Kilisesi olduğu tespit edilmiştir.
Vadi’nin güney yüzüne uzanan erken dönem bloklardan oluşan teras, burada kayaya açılmış küçük ve düzensiz basamaklarla doğal bir galeriye açılmaktadır. Bu galeri güneydoğuya yönelerek ikinci bir galeriye ulaşır. Bu doğal oyuğun hemen girişinde doğu kaya duvarında 14 adet grafiti okunmuştur. Bu grafitiler, araştırmacılar tarafından Roma Dönemi’ne atfedilerek, burayı ziyaret etmiş bulunan dindarların isimleri olduğu biçiminde yorumlanmıştır. Bu isimler; Lykesis, Menneas, Dionysios, Dionysiodoros, Moles, Molesis, Asklepiades, Hermogenes, Moskheis, Mapes, Zotikos, Anthos, Patrias ve Toalis’tir.
Kuru Düden Vadisi alanı dışında, üst kısımda güney yönünde, hayli yıpranmış bir yapı kalıntısı daha bulunmaktadır. 10×20 m ölçülerindeki yapının duvar işçiliği Hagios Stephanos Kilisesi’ninkiyle aynı özelliklere sahiptir. Kaba taşların, seramik parçalı harçla örülmesiyle oluşturulan duvar yapısı, Doğu Roma (Bizans) Dönemi işçiliğini yansıtmaktadır. Diğer yandan, iyi işçilik gösteren masif bloklardan oluşan temel yapısı devşirme ya da yerinde korunmuş Roma Dönemi bloklarından teşkil edilmiştir. Yapı, ölçüleriyle Obruk alanının en büyük mimari kalıntısı görünümündedir. İşlevi bilinemeyen yapının Hagios Stephanos Kilisesini ziyarete gelen hacı adaylarının konaklaması için düzenlenmiş olabileceği düşünülmektedir.
Adres:
Varsak Beldesi, Kepez/Antalya
Ziyaret Tarihi:
25.03.2023
Kaynaklar:
Kuru Düden Vadisi (Varsak Obruğu) ile ilgili bilgiler; T.C. Antalya Valiliği tarafından hazırlatılan Antalya Kültür Envanteri ile T.C. Varsak Belediyesi tarafından hazırlatılan Via Sebaste: Anadolu’nun En İyi Korunmuş Roma Yolu’nun Varsak’tan Geçen Güzergahı isimli kitaptan alınmıştır.
Fotoğraflar:
