Antalya ili Manavgat ilçesi sınırları içerisinde bulunan Murtbeli Tol Han Kervansarayı, 1231 yılında Selçuklu Devlet adamı Emir Esededdin Ayaz tarafından Kargı Han ile Eynif Tol Hanı arasında kalan Murtbeli mevkii üzerine yaptırılmış bir Kervansaraydır. Murtbeli Tol Hanı, Kargı Han ve Eynif Tol Hanı ile birlikte Selçuklu Devleti Döneminde kullanılmış Kesikbelen Kervan Yolu üzerine yaptırılan Kervansaraylardan bir tanesidir. Yöre halkı tarafından Tol Han adıyla bilinen Kervansaray bazı kaynaklarda Beldibi Hanı veya Sırtköy Tol Han olarak adlandırılmıştır. Yöre halkı ağzıyla Tol ismi; taş kemer, küçük köy, yayla veya bahçe kapısı anlamına gelmekte olup hanın adı bir nevi “Taşhan” olmaktadır. Kervansaray’ın yerinde olmayan kitâbesine ait parçalar günümüzde Side Müzesinde ve Sırtköy’de bir evin duvarında bulunmaktadır.
Selçuklu Devlet Adamı Emir Esededdin Ayaz; I. Gıyaseddin Keyhüsrev, I. İzzeddin Keykavus ve I. Alâeddin Keykubad dönemlerinde Uç Beyi, Atabey, Subaşı gibi görevlerde bulunmuştur. I. Alâeddin Keykubad döneminde saray teşkilatının Şarab Salar-ı yani içki tadıcısıdır. Bunun yanında kendisinin imarcı bir yönü olup, uzun yıllar devlet adına yapılan çeşitli inşaatlarda bir nevi imar nazırlığı da yapmıştır.
Antalya-Konya arasında sıralanmış Selçuklu Devleti Dönemi Hanlarından biri olan Murtbeli Tol Hanı, doğu-batı yönünde inşa edilmiştir. Kervansarayın girişi doğudaki basık kemerli kapıdan sağlanmaktadır. Taçkapı, yapının bünyesinden öne doğru taşırılmış olup bugün hâlâ bir kemer şeklinde ayaktadır. Kervansarayı çevreleyen dış ana duvarlarından kuzey, güney ve batı duvarları dıştan üçgen payandalarla desteklenmiştir. Hanın kapalı mekânı, girişe dik olarak düzenlenmiş beş sahından ibarettir. Sahınların sivri kemerlerle taşınan taş tonoz örtülü olduğu anlaşılmaktadır.
Side Müzesinde ve Sırtköy’de bir evin duvarında bulunan Kervansarayın okunan kitâbesinde; “Bu Hanın yapılmasını, büyük Sultan, dünyanın ve dinin ulusu, fethin babası (Şehirler Fatihi) olan Keyhüsrev oğlu Keykubad’ın saltanatı zamanında, emîrü’l-mü’minînin (Sultanın) ülüştesi zayıf ve aciz bir kul olan Ayaz Şarâb-sâlâr’a emretti. Allah bizi korusun. Muharrem 629/Ekim-Kasım 1231.” yazmaktadır. Kitâbeden açıkça anlaşıldığı üzere Murtbeli Tol Hanı’nın yapılmasını Gıyâseddin Keyhüsrev’in oğlu I. Alâeddin Keykubad emretmiştir.
Murtbeli Tol Hanı, kendisini Manavgat’ın arkasında Toros Dağlarının güney yamaçlarındaki vadiler içinde unutturmuştur. Murtbeli Tol Hanı günümüzde vahşi bir coğrafyanın ortasında ağaçlar ve bitkiler tarafından kuşatılmış durumdadır. Dış duvarlarının büyük bir kısmı yıkık olsa da, giriş kapısı ve belirgin iç bölümleri zamana direnmeye çalışmaktadır. Murtbeli Tol Hanı yakınlarında Sırtköy de konumlanan Etenna Antik Kenti, bölgedeki önemli yerleşimlerden bir tanesidir.
Adres:
Sırtköy, Manavgat/Antalya
Koordinatlar:
37.01397, 31.46829
Fotoğraflar:
