Uzuntaş Antik Çiftlik

Antalya ili Konyaaltı ilçesi sınırları içerisinde bulunan Antik Çiftlik Yerleşimi, Üçoluk Mahallesi Uzuntaş mevkii üzerinde, 20 m. uzunluğundaki bir kayanın çevresinde M.S. 3. yüzyılda iskan edilmiş Roma Dönemine ait bir çiftlik yerleşimidir. 20 m. yüksekliğindeki anakaya üzerine işlenmiş khamosorion tipi kaya lahdinde yer alan yazıta göre çiftlik yerleşiminin, Kolalemis isimli bir şahsa ve Ailesine ait olduğu anlaşılmıştır. 2017 yılında T.C. Antalya Akdeniz Üniversitesi tarafından Üçoluk’ta yürütülen yüzey araştırmaları sırasında tespit edilen yerleşim Doç. Dr. Nihal Tüner Önen ve ekibi tarafından incelenerek “Uzuntaş Antik Çiftlik” adıyla Bilim Dünyasına kazandırılmıştır.

20 m. yüksekliğindeki kayalığın üzerine açılan terasa işlenen ve merdiven yoluyla ulaşılabilen khamosorion tipi kaya lahdi ve kayalığın kuzeybatısında tespit edilen dikdörtgen formuna sahip kaya işliği oldukça dikkat çekicidir. Zeminden 4 m. yükseklikte anakaya tıraşlanarak inşa edilen lahit teknesi oldukça iyi korunmuştur. Lahdin kırma çatılı kapağı kaçakçılar tarafından kaydırılarak kırılmıştır. Lahdin üzerindeki mezar sahiplerine ait tasvirler, floral bezemeler ve tek girland ile çevrilmiş tabula ansata’ya kazınan 13-14 satırlık bir yazıt bulunmaktadır. Mezarın altına anakaya tıraşlanarak açılan merdivenin son 4 basamağı günümüze kadar ulaşmış olup merdivenin zeminle buluşan kısmı yıkık durumdadır.

Mezar; podyum, tekne ve kapak olmak üzere üç parçadan oluşmaktadır. Podyum ve khamosorion teknesi anakayaya bağlı şekillendirilmiştir. Kayacın 0.20 m. yüksekliğinde tıraşlanmasıyla podyum yükseltisi elde edilmiştir. Khamosorion teknesinin ön uzun yüzü ve bir dar yüzü kayaçtan ayrılacak şekilde tıraşlanmış, diğer yüzlerde kayaçtan ayrılmamıştır. Mezarın oryantasyonu; doğuya bakan ön yüz teraslı tarım arazilerine bakacak şekilde, kuzey-güney doğrultulu tasarlanmıştır. Lahdin konumlandırılması bilinçli olarak tercih edilmiş olup, mezarın etrafa hakim bir kayaç üzerinde vadideki yol güzergahını kullanan kişiler tarafından izlenmesi sağlanmıştır.

Teknesi tamamen kayaya açılmış olan khamosorion teknesi üzerindeki tabula ansata içerisinde 13-14 satırlık yazıt tespit edilmiştir. Yazıta göre mezar sahibinin ve çiftlik yerleşiminin, Kolalemis isimli bir şahsa ve Ailesine ait olduğu anlaşılmıştır. Mezar yazıtında: “Bu lahdi; Morsolis oğlu Kolalemis, kendisi ve karısı Otanis kızı Termela ile bunlardan olan çocukları, Tyallis, Kolalemis, Enbromos ve de Oniallis için yaptırdı. Başka hiç kimse için…” yazılıdır.

Kayalığın çevresinde çiftlik yerleşimine ait bazı kalıntılar bulunmaktadır. Kalıntılardan yola çıkarak Uzuntaş’ta büyük bir yerleşimin olmadığı ortaya çıkmış, var olan kalıntıların yakından geçen dere yatağı tarafından tahribata uğradığı düşünülmektedir. Kayalığın kuzeybatısında dikdörtgen formlu bir köşesi hafifçe yuvarlatılmış şarap işliği bulunmaktadır. Şarap işliğinin anakayaya bağlı olmayan tekne duvarlarının yüksekliği 0.20 m.-0.30 m. arasında değişmektedir. Anakayaya bağlı olan arka duvarda pres kolunun yerleştirildiği yuva (fulcrum) bulunmaktadır. İşliğin taban seviyesinde kayacın dışına açılan akıtma oluğu ile elde edilen sıvının dışarı akıtılması sağlanmıştır.

M.S. 3. yüzyılda iskan edilen çiftlik yerleşiminde Roma Dönemine ait kiremit ve çömlek parçaları bulunmaktadır. Uzuntaş mevkii’ndeki anakayaya oyulu işlik, alandaki olası bir çiftlik yerleşiminin varlığını işaret etsede yapılan yüzey araştırmaları esnasında bölge içerisinde yerleşik sivil yaşama dair güçlü kanıtlar sunacak arkeolojik bulgulara rastlanmamıştır. Uzuntaş mevkii düzlüğünün 1.050 m. yükseklikte bulunması nedeniyle bölge, zeytin yetiştiriciliğine çok uygun değildir. Bu nedenle çiftlik yerleşiminin bölge sakinleri tarafından sadece şarap üretimi için kullandıkları bir açıkhava tesisi olarak dizayn ettiği düşünülmektedir.

Lahit teknesi ve detayları:

Uzuntaş mevkii’nde tespit edilen khamosorion yaklaşık 20 m. yükseklikteki anakaya üzerinde şekillendirilmiştir. Söz konusu mezar, yapısal özellikleri nedeniyle khamosorion olarak adlandırılmıştır. Sadece tabanı kayaca bağlı olan ve diğer yüzleri kayaçtan ayrılarak şekillendirilen kaya lahitlerinden farklı olarak bir dar yüz ve arka uzun yüz kayaca bağlı bırakılmıştır. Yerden yaklaşık 4 m. yükseklikteki mezara, anakayaya oyulmuş merdivenlerle ulaşılmaktadır. Tekne; 2.15 m. boy, 0.99 m. en ve 1.02 m. yükseklik ölçülerindedir.

Ön uzun yüz ve bir dar yüzde çeşitli figürler kabartma olarak işlenmişlerdir. Söz konusu figürlerin yer aldığı sahneler dört kenarı çevreleyecek şekilde en dışta düz geniş bir silme ve onun içinde iç bükey eğimli daha dar bir silmeden oluşan iki kademeli bir çerçeve ile sınırlandırılmıştır. Ön yüzdeki kabartmalar ve mezar yazıtı, sahnenin merkez noktasından başlayarak yanlara doğru genişleyen bir anlatımla betimlenmiştir. Sahnenin merkezinde yazıtı taşıyan tabula yer almaktadır. Tabula zeminden yükseltilerek oluşturulmuş iki kademeli dikdörtgen bir çerçeveye sahiptir. Tabulanın sağ ve sol yanından yatay olarak çıkan “T” şeklindeki dayanakların altında ve üstünde uzanan uçları spiralli motifler ile ansata şekillendirilmiştir. Tabula ansatayı tek halkalı bir girland çevrelemektedir. Girland çizgisel konturlarla belirtilmiş bitki sarmalı taşımaktadır. Girlanda dolanan taenealar, tabula ansatanın iki yanından yükselmekte ve taşıyıcı çivilere asıldıktan sonra iç bükey birer kıvrım yaparak girland altından geçmektedir. Böylelikle çivilere asılan girland taeneaları birer fiyonk yaparak aşağı uzatılmıştır.

Tabula ansatanın iki yanında kalkan ve mızrak birlikteliği tasvir edilmiştir. Kalkanlar iç bükey bombeli hatlara sahip iç içe iki daire şeklindedir. İçteki küçük daire içinde birer insan figürü yer almaktadır. Büyük olasılıkla mezar sahibi Kolalemis ile sahibesi Termela’nın betimlendiği söz konusu insan figürleri solda kadın büstü ve sağda erkek büstü yer alacak şekilde kabartma olarak işlenmiştir. Taş yüzeyindeki tahribat nedeniyle figürlerin yüz detayları, uzuvları, ifadeleri gibi detaylar tamamen yok olmuştur. Soldaki kalkan mızrak birlikteliği içinde betimlenen Termela’nın yüz çevresi ve boyun çizgisi ile başına attığı örtünün başın iki yanından gövdesine doğru inen kumaşı belirgindir. Solda betimlenen Kolalemis’in baş, boyun ve omuz çizgisi belirgindir ayrıca toga giymekte olduğu ve üst gövdede giysi kumaşının birbiri üstünden atıldığı bölümün kıvrımları izlenebilmektedir.

Erkek büstünün altında, kalkanın dış daire çizgisinin içinde bir dağ keçisi tasvir edilmiştir. Keçi figürü, ayakta ve tabula ansata’ya doğru yönelmiş yürürken verilmiştir. Geriye doğru kıvrılan uzun boynuzları yetişkin bir keçi tasvirini ortaya koymaktadır. Genel vücut hatları, göz çukuru ve geriye doğru kıvrılmış havada duran kısa kuyruğu belirgindir. Keçi tasvirine ait bu detaylar alanda net olarak görülememekle birlikte bu verilere sayısal ortamda ulaşılmıştır. Yine teknenin sağ tarafındaki bir diğer bezeme örgesi ise asma yaprağı ve üzüm salkımı taşıyan dallardır. Erkek figürün resmedildiği kalkan motifi ile girland taeneası arasına yerleştirilen minyatür bir amphora içinden çıkarak sağa ve sola uzanan dallar üzüm salkımı ve asma yaprağı taşımaktadır. Sağa doğru uzanan dal, kalkanın üstünden teknenin köşesine kadar devam etmektedir, bundan sonraki bölüm tahribat nedeniyle görülememektedir. Sola doğru uzanan asma dalı ise tabula ansata’nın ortalarına kadar devam etmekte ve dalın ucu ikiye bölünüp volütlü kıvrımlar yaparak bitirilmektedir. Bu detayların olduğu kısım yoğun liken ve mantar tabakası ile kaplandığı için direkt gözlemle veya fotoğraf aracılığıyla izlenememiş ancak fotogrametrik analiz sonuçlarıyla ortaya çıkarılmıştır. Teknenin kuzeye bakan dar yüzünde yine kalkan ve mızrak tasviri yer almaktadır. Buradaki kalkanın iç çerçevesi ön yüzlerdeki kalkan tasvirlerinin aksine dışa bombeli olarak verilmiştir ve çizgisel hatlarla altı parçaya bölünerek floral bir görünüm elde edilmiştir.

Adres:
Üçoluk, Konyaaltı/Antalya

Koordinatlar:
36.70166, 30.41179

Ziyaret Tarihi:
18 Haziran 2022

Konum Hakkında:
Bu paylaşımda tanıtımı yapılan; ilgili Kültür Varlığı ve Tarihi Eserin yerinde korunması, tahrip ve zarar görmemesi adına gerçek koordinat bilgisi paylaşılmamıştır.

Kaynaklar:
Uzuntaş Antik Çiftlik Yerleşimi ile ilgili bilgiler Doç. Dr. Nihal Tüner Önen ve Prof. Dr. Murat Arslan tarafından hazırlanan Phaselis Antik Kenti’nde 2018 Yılında Gerçekleştirilen Yüzey Araştırmaları ve Kazı Çalışmaları – Phaselis Teritoryumunda Kolalemis ve Ailesine Ait Khamosorion ve Çiftlik Yerleşimi isimli makalesinden alınmıştır.

Harita:

Fotoğraflar: